Με βάση τις πρόσφατες επιστημονικές εξελίξεις, τα βασικά διαγνωστικά συστήματα για τη διάγνωση του αυτισμού είναι το DSM της APA και το ICD του  WHO. Το πρώτο (DSM) χρησιμοποιείται κυρίως στις ΗΠΑ ενώ το δεύτερο (ICD) είναι διαδεδομένο στην Ευρώπη, όμως και τα δύο συστήματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν εναλλάξ. Το παρόν άρθρο παρουσιάζει συγκεντρωτικά τις αλλαγές και τελευταίες τάσεις στη διάγνωση των διαταραχών του αυτιστικού φάσματος, με βάση τα συγκεκριμένα διαγνωστικά εργαλεία.

Το παρόν άρθρο αποτελεί μικρότερο μέρος και με απλούστερη γλώσσα του επιστημονικού αρχείο των Συνεργατικών Ομάδων με τίτλο: Αυτισμός (ΔΑΦ) — Διαγνωστικά κριτήρια — Πρόσφατες αλλαγές σε DSM / ICD.

Τρέχουσες εκδόσεις των διαγνωστικών εργαλείων.

Οι τρέχουσες (τελευταίες) εκδόσεις είναι η 10η για το ICD (ICD-10) και η 5η για το DSM (DSM-5). Σε ό,τι αφορά τα κριτήρια που είναι απαραίτητα για τη διάγνωση του αυτισμού, τα εργαλεία παραδοσιακά (παλαιότερα) είχαν μεγαλύτερες διαφορές. Το 2013, τον Μάιο, η 5η έκδοση του DSM περιελάμβανε σημαντικές αλλαγές στα διαγνωστικά κριτήρια του αυτισμού και έτσι, σήμερα, στις τρέχουσες εκδόσεις τους τα δύο εργαλεία έχουν, κατά βάση, συνολικά μία παρόμοια διαγνωστική προσέγγιση.

Τα δύο εργαλεία καθορίζουν τα εξής τρία (3) συμπτώματα, που είναι απαραίτητα να συνυπάρχουν, σε άτομα που διαγιγνώσκονται με διαταραχές του αυτιστικού φάσματος:

α) Δυσκολίες στην κοινωνική αλληλεπίδραση.

β) Δυσκολίες στην επικοινωνία.

γ) Στερεοτυπικές, επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, δραστηριότητες και ενδιαφέροντα.

Οι αλλαγές στην τρέχουσα έκδοση του DSM.

Στην τελευταία έκδοση, το DSM-5 περιλαμβάνει τις εξής βασικές νέες τάσεις σε ό,τι αφορά τη διάγνωση του αυτισμού:

1. Ο γενικός όρος «Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές» (ΔΑΔ) αντικαταστάθηκε από τον όρο «Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος» (ΔΑΦ).

2. Οι διαγνωστικές υποκατηγορίες (Αυτισμός, Σύνδρομο Άσπεργκερ και ΔΑΔ - μη άλλως προσδιοριζόμενη) απαλείφθηκαν.

3. Η Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ) θεωρείται πλέον ως μία διαγνωστική κατηγορία, με μία ομάδα συμπτωμάτων. Η βαρύτητα εκδήλωσης των συμπτωμάτων χωρίζεται σε τρεις υποκατηγορίες - Επίπεδα όπως ονομάζονται πλέον, τα οποία καθορίζονται με σχετικούς δείκτες:

   • Επίπεδο 1 – «Ανάγκη υποστήριξης» που προκύπτει από δυσκολίες στην κοινωνικοποίηση και την ευελιξία - προσαρμογή.

   • Επίπεδο 2 – «Ανάγκη ενισχυμένης υποστήριξης» που προκύπτει από αξιοσημείωτες δυσκολίες στην κοινωνικοποίηση και την ευελιξία - προσαρμογή).

   • Επίπεδο 3 – «Ανάγκη ιδιαίτερης ενισχυμένης υποστήριξης» που προκύπτει από σοβαρές δυσκολίες στην κοινωνικοποίηση και την ευελιξία - προσαρμογή.

Σε ό,τι αφορά την τριάδα των βασικών συμπτωμάτων της διαταραχής (στην κοινωνική αλληλεπίδραση, την επικοινωνία και τις στερεοτυπίες), οι δυσκολίες στην κοινωνική αλληλεπίδραση και την επικοινωνία ενοποιήθηκαν σε μία ομάδα, που τώρα ονομάζεται προβλήματα στην κοινωνική επικοινωνία. Έτσι η τριάδα των συμπτωμάτων, στην πράξη, έχει αντικατασταθεί από δύο (2) ομάδες συμπτωμάτων:

α) Κοινωνική επικοινωνία.

β) Στερεοτυπικές, επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, δραστηριότητες και ενδιαφέροντα.

Άλλες αλλαγές που περιέχονται στο DSM-5 είναι οι εξής:

1. Η υπερευαισθησία και υποευαισθησία σε αισθητηριακά ερεθίσματα αποτελούν τώρα μέρος της ομάδας των επαναλαμβανόμενων και στερεοτυπικών συμπεριφορών.

2. Όταν ένα άτομο παρουσιάζει δυσκολίες στην κοινωνική επικοινωνία χωρίς στερεοτυπικές και επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, δραστηριότητες και ενδιαφέροντα θα λαμβάνει πλέον διάγνωση «Διαταραχή Κοινωνικής Επικοινωνίας».

3. Τα συμπτώματα θα πρέπει να έχουν εμφανιστεί μέχρι την ηλικία των 3 ετών. Επιπλέον, όμως, καθορίζεται ότι αν και τα συμπτώματα πρέπει να είναι φανερά κατά την πρώιμη παιδική ηλικία, οι σχετιζόμενες με αυτά λειτουργικές διαταραχές μπορεί να εμφανιστούν αργότερα.

4. Κάθε διάγνωση συνοδεύεται από «επιμέρους δείκτες» για να παρέχεται μια πιο πλήρης εικόνα για τις δυσκολίες και τις ικανότητες του κάθε ατόμου.

   • Τέτοιοι δείκτες είναι λ.χ. εάν το άτομο με αυτισμό έχει και νοητική υστέρηση, επιληψία ή κάποια άλλη ιατρική κατάσταση.

   • Άλλοι δείκτες δηλώνουν πότε εμφανίστηκαν τα αυτιστικά συμπτώματα ή εάν το παιδί φαινόταν να αναπτύσσεται κανονικά και μετά οπισθοχώρησε (παλινδρόμηση).

Τι σημαίνουν αυτές οι αλλαγές στο DSM-5;

Παρόλο που οι αλλαγές έγιναν για να αντιμετωπιστούν προβλήματα του DSM-IV (4ης έκδοσης) συζητήθηκαν εκτεταμένα πριν και μετά τη δημοσίευσή τους. Υπάρχει ακόμη, αρκετά χρόνια μετά τη δημοσιοποίησή τους με την έλευση του DSM-5 (5ης έκδοσης), έντονος προβληματισμός για το τι αλλαγές πιθανόν επιφέρει η εφαρμογή τους στα άτομα, που έχουν ήδη διαγνωστεί με διαταραχές του αυτιστικού φάσματος.

Άτομα που έχουν ήδη διαγνωστεί με σύνδρομο Άσπεργκερ ή Διάχυτη Αναπτυξιακή Διαταραχή Μη Άλλως Προσδιοριζόμενη ανησυχούν ότι θα χάσουν ένα μέρος της “ταυτότητάς” τους, που σχετίζεται με τη διάγνωση της διαταραχής τους.

Πρακτικά, στην Ελλάδα, απ’ ό,τι φαίνεται για την ώρα, οι σχετικές διαγνώσεις θα παραμείνουν ως έχουν, σε όσα άτομα τις έχουν λάβει από τις αρμόδιες υπηρεσίες (π.χ. ΚΕΠΑ, Νοσοκομεία, Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα). Φαίνεται, επίσης, ότι και οι ίδιοι οι επαγγελματίες είναι διατεθειμένοι να συνεχίσουν να χρησιμοποιούν, έστω κι ανεπίσημα, την υπάρχουσα ορολογία (Άσπεργκερ, Υψηλής Λειτουργικότητας Αυτισμός - ΥΛΑ,  ΔΑΔ - Μη Άλλως Προσδιοριζόμενη κ.ά.).

Άλλες ανησυχίες σχετίζονται με την πιθανότητα διαφοροποίησης των στατιστικών στοιχείων για τον επιπολασμό της διαταραχής, δηλαδή, τη συχνότητα εμφάνισης των διαταραχών του αυτιστικού φάσματος στον γενικό πληθυσμό. Οι πρώτες μελέτες δείχνουν ότι με τα νέα διαγνωστικά κριτήρια δεν υπάρχουν σημαντικές διαφοροποιήσεις, οι έρευνες όμως επί του θέματος συνεχίζονται.

Πιθανώς, το πλέον αμφιλεγόμενο ζήτημα σχετικά με αυτές τις αλλαγές αφορά τα άτομα, που δεν παρουσιάζουν επαναλαμβανόμενες και στερεοτυπικές συμπεριφορές, τα οποία πλέον θα λαμβάνουν τη διάγνωση “Διαταραχή Κοινωνικής Επικοινωνίας”, η οποία δεν συγκαταλέγεται στις ΔΑΦ. Είναι πολύ νωρίς για να διαπιστωθεί τι επιπτώσεις θα έχει αυτή η αλλαγή στην υποστήριξη και τις διαθέσιμες υπηρεσίες για τα άτομα με αυτή τη διάγνωση.

Πηγή: Το παρόν άρθρο προέρχεται από το επιστημονικό αρχείο των Συνεργατικών Ομάδων με τίτλο: 
 Αυτισμός (ΔΑΦ) — Διαγνωστικά κριτήρια — Πρόσφατες αλλαγές σε DSM / ICD. 

Στο αρχείο των Συνεργατικών Ομάδων θα βρείτε ακόμη τη σχετική βιβλιογραφία και τον συγκριτικό πίνακα απεικόνισης των αλλαγών μεταξύ της τρέχουσας έκδοσης των διαγνωστικών εργαλείων και των προηγούμενων εκδόσεων.

Tips!
 Πού βρίσκεται και πώς λειτουργεί το Αρχείο των Συνεργατικών Ομάδων;
 Τι είναι, ποιους αφορούν και τι παρέχουν οι συνεργατικές ομάδες noesi.gr;