Σκοπός αυτού του άρθρου είναι να παραθέσει μερικές εκπαιδευτικές οδηγίες για την ανάπτυξη των προγραμμάτων δραστηριότητας για παιδιά με αυτισμό (ηλικίες 5 έως 8 ετών) με στόχο τη μεγαλύτερη δυνατή ανάπτυξη της συμμετοχής τους στις δραστηριότητες, που οργανώνει ο εκπαιδευτικός μέσα και έξω από την τάξη.

Μετάφραση για το NOESI.gr:
Επαμεινώνδας Κώνστας [nondkon] 
Καθηγητής Φυσικής Αγωγής με ειδικότητα "Προσαρμοσμένη Φυσική Αγωγή"

Η σωματική δραστηριότητα είναι ζωτικής σημασίας ώστε να μπορούν να βιώσουν έναν υγιεινό τρόπο ζωής τα παιδιά με και χωρίς ειδικές ανάγκες (Huettig και O' Connor, 1999). Η σωματική δραστηριότητα προσφέρει ποικίλα οφέλη στα άτομα με αυτισμό. Μετά από μια μέτρια αερόβια δραστηριότητα, τα παιδιά με αυτισμό παρουσιάζουν αύξηση του εύρους της προσοχής, αύξηση της συχνότητας εμφάνισης θετικών συμπεριφορών ως προς μία δραστηριότητα και αύξηση ως προς το επίπεδο μιας σωστής απάντησης (Rosenthal-Malek και Mitchell, 1997). Ένα πρόγραμμα βασισμένο πάνω στη φυσική δραστηριότητα είναι εύκολο να εφαρμοστεί και έχει αποδειχθεί ότι εμφανίζει πολλά αποτελέσματα ως προς στον έλεγχο πολλών τύπων ακατάλληλης συμπεριφοράς που συνδέονται με τον αυτισμό (Allison, Basile, και MacDonald, 1991; Elliott, Dobbin, Rose, και Soper, 1994). 

Έλεγχος της διάσπασης προσοχής

Τα παιδιά με αυτισμό μπορούν να αντιμετωπίσουν κάποιες αρχικές δυσκολίες στα προγράμματα σωματικής δραστηριότητας λόγω της ανικανότητας να αντιμετωπίσουν την ποικιλία των ακουστικών, οπτικών, και των ερεθισμάτων αφής στους ευρέως ανοιχτούς χώρους.

Η δυσκολία του μαθητή να επεξεργάζεται δύο ή περισσότερα ερεθίσματα μπορεί να παρεμποδίσει τη μάθηση.

Οι δάσκαλοι πρέπει να χρησιμοποιούν την αισθητήρια μορφή(αισθήσεις) του σπουδαστή. Τα σχετικά ερεθίσματα πρέπει να είναι παρουσιασμένα σε μια δεδομένη στιγμή(μια φορά). Τα ερεθίσματα στο περιβάλλον που μπορεί να του αποσπάσουν την προσοχή πρέπει να μειωθούν ή να αποβληθούν.

H ανικανότητα του παιδιού να αντιμετωπίσει (να συσχετίσει) τα ερεθίσματα μπορεί να γίνει φανερή μέσα από διάφορες συμπεριφορές, όπως στην υπερευαισθησία τους σε διάφορα ερεθίσματα (δηλ., ξεσπάσματα, ρυθμός, χτύπημα χεριών, περπάτημα στις μύτες των ποδιών), ελλείμματα στην ομιλία, τη γλώσσα, και τις γνωστικές ικανότητες, επιθυμία να αποφευχθούν οι αλλαγές στις ρουτίνες και στις δυσκολίες που μεταφέρουν τα μαθήματα από το ένα παιδί στο άλλο.

Τα επιπλέον ερεθίσματα κατα την διδασκαλία μπορούν να προκαλέσουν διάσπαση προσοχής.

Οι ενέργειες όπως η κάλυψη των παραθύρων της αίθουσας, το κλείσιμο των πορτών, η αποθήκευση του αχρησιμοποίητου εξοπλισμού, απενεργοποίηση των ραδιοφόνων, και η αφαίρεση των ζωηρόχρωμων αφισών μπορούν να είναι ευεργετικές. Τέτοια στοιχεία μπορούν να εισαχθούν βαθμιαία καθώς το άτομο εγκλιματίζεται σε ένα περιβάλλον. * Η σωματική δραστηριότητα μπορεί να περιοριστεί λόγω της απροθυμίας να συμμετέχει στα προγράμματα.

Πρέπει να χρησιμοποιούνται τεχνικές για να προσαρμόσουν τα ατομικά στυλ μάθησης, εκτελώντας ένα τροποποιημένο πρόγραμμα συμπεριφοράς. * Η σύντομη διάσπαση προσοχής μπορεί να παρεμποδίσει την εκμάθηση.

Οι δραστηριότητες πρέπει να αλλάζουν συχνά, πρέπει να χρησιμοποιούνται σταθμοί εκμάθησης, και οι μεταβάσεις πρέπει να γίνονται προσεκτικά μεταξύ των σταθμών. Ποικίλες δραστηριότητες που στοχεύουν στον ίδιο στόχο μπορούν να είναι χρήσιμες.

Οι απότομες αλλαγές στις ρουτίνες μπορούν να οδηγήσει σε ξεσπάσματα ή σε οπισθοδρόμηση της απόκτησης κάποιας ικανότητας.

Οι τάξεις πρέπει να παρουσιαστούν(να τους γίνουν γνωστές σε μια ιδιαίτερα δομημένη και προβλέψιμη στιγμή. Οι μαθητές πρέπει να ξέρουν που θα κάθονται ή θα σταθούν και η διαταγή των δραστηριοτήτων. Οι νέες δεξιότητες πρέπει να εισαχθούν με ελάχιστη περιγραφή απο γνωστές οδηγίες και οικίες δεξιότητες.

Ανάπτυξη διαπροσωπικών σχέσεων

Τα παιδιά με αυτισμό μπορούν επίσης να δοκιμάσουν να αναπτύξουν διαπροσωπικές σχέσεις, πράγμα το οποίο δεν επιδιώκουν ή δεν δέχονται εύκολα ,όπως την αγάπη, αποφεύγουν το παιχνίδι με τους ομοίους τους ή τη συμμετοχή τους στις σωματικές δραστηριότητες, και επίσης αποφεύγουν να κοιτάξουν στα μάτια κάποιον ,αποφεύγουν δηλαδή την επαφή των ματιών. Η έκθεση του εαυτού τους μπροστά σε άλλους, η στερεοτυπική συμπεριφορά τους ή η ανικανότητά τους να αναπτύξουν σχέσεις κανονικά με άλλους ανθρώπους και καταστάσεις είναι επίσης χαρακτηριστική των μικρών παιδιών με αυτισμό (American Psychiatric Association, 1994; Gillberg, 1990; Tsai, 1998).

Οι διαπροσωπικές σχέσεις μπορούν να αναπτυχθούν.

Οι εκπαιδευτές δε θα πρέπει να τρομάζουν (και να απέχουν) από διάφορες καταστάσεις, έτσι ώστε να δίδουν στους μαθητές τη δυνατότητα εξάσκησης κοινωνικών δεξιοτήτων αλληλεπίδρασης.

Οι φυσικές δεξιότητες, που διδάσκονται σε ένα περιβάλλον θα πρέπει να μπορούν να διδάσκονται καλά και σε άλλα περιβάλλοντα.

Οι δεξιότητες πρέπει να διδαχθούν όσο το δυνατό πιο κοντά σε εκείνα τα αντικείμενα στα οποία θα εφαρμοστούν.

Εκπαιδευτικές οδηγίες για την ανάπτυξη φυσικών δραστηριοτήτων

Οι δάσκαλοι μπορεί να πρέπει να αγνοήσουν μερικές ακατάλληλες συμπεριφορές κατά έναρξη των προγραμμάτων για τα παιδιά με αυτισμό χάριν της απότομης αύξησης στην επαφή τους με σωματικές δραστηριότητες.

Προσπαθήστε να ελέγξετε τις ακατάλληλες συμπεριφορές, δηλ. στερεοτυπικές συμπεριφορές(επαναλήψεις), σωματικός παλμός (ρυθμική κίνηση σώματος), περπάτημα στα δάχτυλα, χτύπημα χεριών.

Οι δάσκαλοι μπορεί να πρέπει να αγνοήσουν κάποιες συμπεριφορές έτσι ώστε να υπάρχει επιτυχία στο πρόγραμμα τους. Αρχικά, τα οφέλη που αποκομίζονται από τη συμμετοχή στο πρόγραμμα μπορούν να είναι σημαντικότερα με αποτέλεσμα ένα παιδί να σταματήσει μια ακατάλληλη συμπεριφορά συντομότερα.

Αρχικά, τα οφέλη που αποκομίζονται από τη συμμετοχή στις σωματικές δραστηριότητες μπορεί να είναι σημαντικότερα με αποτέλεσμα να μη μπορούν να εξεταστούν με ακρίβεια οι συμπεριφορές των παιδιών με αυτισμό (Berkeley και Zittel, 1998). Δεδομένου, ότι το παιδί αρχίζει να προσαρμόζεται στις αλλαγές ως προς τη ρουτίνα, που απαιτείται με την έναρξη της συμμετοχής του σε ένα πρόγραμμα σωματικής δραστηριότητας, θα πρέπει να ληφθούν μέτρα για να εξεταστεί η συμπεριφορά του.

Χρήση δημιουργικών τεχνικών για τη μίξη δραστηριοτήτων

Οι δάσκαλοι που χρησιμοποιούν κάποιες δημιουργικές τεχνικές διδασκαλίας είναι σε θέση να αυξήσουν τη συμμετοχή των παιδιών με αυτισμό. Η χρήση της τεχνικής "παραλλαγή του στόχου" φαίνεται να συμβάλλει στη μεγαλύτερη διατήρηση των προηγουμένων μαθημάτων που διδάχθηκαν (Weber και Thorpe, 1992). Για να βοηθήσει τους μαθητές να ανταποκριθούν στις νέες δεξιότητες διατηρώντας τις προηγουμένως μαθημένες δεξιότητες, χρησιμοποιείται η μέθοδος "παραλλαγή του στόχου διδασκαλίας". Αυτή περιλαμβάνει τις νέες δεξιότητες διδασκαλίας σε συνδυασμό με τις δραστηριότητες που πρέπει να συντηρηθούν (έχουν αποκτηθεί ήδη), που αναπτύσσονται τυχαία και που αλλάζουν κάθε δύο ή τρία λεπτά. Η διδασκαλία με "σταθμούς μάθησης" είναι μια χρήσιμη εφαρμογή αυτής της αρχής της "παραλλαγής του στόχου". Οι δραστηριότητες μεταβάλλονται συνεχώς και συχνά, χρησιμοποιώντας την τεχνική των "σταθμών μάθησης" (δραστηριότητες που αρέσουν στο παιδί και γνωρίζει να τις εκτελεί καλά). Η μετάβαση από το "σταθμό μάθησης" προς τη νέα δραστηριότητα και μετά στον νέο "σταθμό μάθησης" βοηθά να μετριαστούν οι σύντομες (μικρές) διασπάσεις της προσοχής των παιδιών με αυτισμό. Η παρουσίαση περισσότερων από ενός σχετικών ερεθισμάτων τη φορά οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε απώλεια για το παιδί κάποιου μέρος ενός μαθήματος.

Χρειάζεται προσοχή ώστε να επιλεγεί ως "σταθμός μάθησης" μία δραστηριότητα, που απευθύνεται σε ένα μόνο αισθητήριο όργανο (ώστε να μη αποτελεί πηγή πολλαπλού ερεθίσματος για το παιδί). Είναι επίσης σημαντικό, να γίνει κατανοητή το προτιμώμενο αισθητήριο ερέθισμο (ή όργανο) αισθητήρια μορφή, ώστε να αναπτυχθούν τα μαθήματα εκείνα, που θα απευθύνονται περισσότερο σε αυτό.

Ενσωμάτωση φυσικής άσκησης σε άλλα προγράμματα εκπαίδευσης

Ένα παράδειγμα ενός προγράμματος που ενσωματώνει τις σωματικές δραστηριότητες για τα παιδιά με τον αυτισμό είναι η εκπαίδευση στην "αυτόνομη διαβίωση". Αυτό το πρόγραμμα, που σχεδιάζεται για τα παιδιά με αυτισμό, περιλαμβάνει την ιδιαίτερα δομημένη, ομάδα-προσανατολισμένη στην καθοδήγηση στις καθημερινές δραστηριότητες της ζωής μέσα και έξω από το σπίτι (Quill, Gurry, και Larkin, 1989). Στο πρόγραμμα θεραπείας αυτόνομης διαβίωσης, οι κοπιαστικές σωματικές δραστηριότητες χρησιμοποιούνται για να μειώσουν τις στερεοτυπικές συμπεριφορές. Οι κοπιαστικές σωματικές δραστηριότητες, σε συνδυασμό με τις κατάλληλες πράξεις συμπεριφοράς (Lavay, French, και Henderson, 1997), μπορούν να είναι χρήσιμες στη μείωση των ακατάλληλων συμπεριφορών στα παιδιά με αυτισμό.

Έλεγχος ακατάλληλης στερεοτυπικής συμπεριφοράς

Οποιοδήποτε πρόγραμμα άσκησης για τα παιδιά με αυτισμό πρέπει να αναπτύξει τους στόχους όχι μόνο της γενικής σωματικής δραστηριότητας, αλλά και τις ακατάλληλες συμπεριφορές διαχείρισης όπως οι στερεοτυπικές συμπεριφορές, τα ξεσπάσματα και ο ρυθμός. Οι κατάλληλες οδηγίες άσκησης για τα παιδιά με αυτισμό διευκολύνουν την διεξαγωγή του προγράμματος και προωθούν τις θετικές αλλαγές στις σωματικές δραστηριότητες.

Για τους δασκάλους τάξεων, που συνεργάζονται με τα παιδιά που έχουν αυτισμό, μπορεί να είναι ευεργετικό να σκεφτούν έναν προσαρμοσμένο τρόπο εκπαίδευσης σχετικά με την ανάπτυξη των προγραμμάτων, την εισαγωγή των σωματικών δραστηριοτήτων, και την καθοδήγηση για την χρησιμοποίηση οποιουδήποτε εξοπλισμού (δηλ., σχοινάκια άλματος, μίνι-τραμπολίνα, τρίκυκλα, ποδήλατα, κορύνες, όργανα ελέγχου καρδιακής συχνότητας). Οι σωματικές δραστηριότητες μπορούν να περιλαμβάνουν οποιεσδήποτε ρυθμικές, μεγάλες δραστηριότητες μυών που είναι συνεχούς φύσης (όπως το τρέξιμο, πηδηματάκια, άλματα, ποδηλασία). Τα επίπεδα δραστηριοτήτων και συνεπακόλουθων αυξήσεων στην απόδοση εξαρτώνται από το αρχικό επίπεδο ικανότητας ενός παιδιού και της δυνατότητάς του, ώστε να επιμείνουμε στο πρόγραμμα δραστηριότητας. Τα παραδείγματα των δραστηριοτήτων που μπορούν να παρέχουν οφέλη στα παιδιά με χαμηλά επίπεδα ικανότητας είναι το περπάτημα / βάδην, η ποδηλασία ή παιχνίδια του τύπου κυνήγι πεταλούδας, κυνήγι της σκιάς μου κ.α..

Εάν τα ξένα ερεθίσματα δεν επηρεάζουν αρνητικά την απόδοση και την εκμάθηση, υπάρχουν διάφορες κασέτες μουσικής, που μπορούν να προσθέσουν τη μουσική στις δραστηριότητες, ή να χρησιμοποιηθούν ως ανταμοιβές για τις κατάλληλες συμπεριφορές.

Ανάπτυξη φυσικής κατάστασης

Επιπλέον, τα παιδιά με αυτισμό μπορούν να κατέχουν χαμηλά επίπεδα φυσικής κατάστασης (Auxter, Pyfer, και Huettig, 1997). Αυτό μπορεί να συναχθεί από το γεγονός ότι αυτός ο πληθυσμός τείνει να έχει τα χαμηλότερα ενδιαφέροντα ή τα κίνητρα για να συμμετέχει στα παιχνίδια. Τα προγράμματα σωματικής δραστηριότητας για τα παιδιά με αυτισμό μπορούν να προωθήσουν τις κατάλληλες συμπεριφορές και να βελτιώσουν την καρδιαγγειακή τους αντοχή συγχρόνως -1 στα δυο παιδιά ωφελούνται. Η αεροβική άσκηση μέσω μουσικών κασετών στην προσχολική ηλικία, στοχεύει να τοποθετήσει διαδοχικά τις δραστηριότητες, ώστε το παιδί να αναπτύξει την καρδιαγγειακή ικανότητά του. Οι κασέτες μπορεί επίσης να είναι χρήσιμες για τους μαθητές με αυτισμό όταν μπορούν να παρακολουθήσουν τα οπτικά συνθήματα (ερεθίσματα).

Βιβλιογραφία

1. Allison, D.B., Basile, V. C., & MacDonald, R. B. (1991). Comparative effects of antecedent exercise and Lorazepam on the aggressive behavior of an autistic man. Journal of Autism and Developmental Disabilities, 21(1), 89-94.
2. American Psychiatric Association (1994). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (4th ed.). Washington, DC: Author. Auxter, D., Pyfer, J., & Huettig, C. (1997). Principles and methods of adapted physical education and recreation (8th ed.). St. Louis: Mosby.
3. Berkeley, S., & Zittel, L. (1998). Teaching the child with autism in physical education. Achieving a Balance: Proceedings of the 6th National Conference on Adapted Physical Activity. Western Illinois University: Macomb, IL.
4. Elliott, R. O., Dobbin, A. R., Rose, G. D., & Soper, H. V. (1994). Vigorous, aerobic exercise versus general motor training activities: Effects on maladaptive and stereotypic behaviors of adults with both autism and mental retardation. Journal of Autism and Developmental Disorders, 24(5), 565-576.
5. Gillberg, C. (1990). Autism and pervasive developmental disorders. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 31(1), 99-119.
6. Huettig, C., & O'Connor, J. (1999). Wellness programming for young children with disabilities. Teaching Exceptional Children, 31(3), 12-19.
7. Kitahara, K. (1984b) Daily life therapy (Vol. 3). Tokyo: Musashino Higashi Gakuen School.
8. Lavay, B. W., French, R., & Henderson, H. L. (1997). Positive behavior management strategies for physical educators. Champaign, IL: Human Kinetics.
9. Quill, K., Gurry, S., & Larkin, A. (1989). Daily life therapy: A Japanese model for educating children with autism. Journal of Autism and Developmental Disorders,19(4), 625-635.
10. Rosenthal-Malek, A., & Mitchell, S. (1997). Brief report: The effects of exercise on the self-stimulating behaviors and positive responding of adolescents with autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 27(2), 193-202.
11. Tsai, L. T. (1998). Briefing paper: Pervasive developmental disorders. National Information Center for Children and Youth with Disabilities, FS20, 1-16.
12. Weber, R. C., & Thorpe, J. (1992). Teaching children with autism through task variation in physical education. Exceptional Children, 59(1), 77-86.

• Πηγή: PALAESTRA (Αμερικανικός οργανισμός για τον αθλητισμό, τη φυσική άσκηση και την αναψυχή των ΑμεΑ).
• Συγγραφείς: John O'Connor, Ron French, Hester Henderson.
• Τίτλος πρωτοτύπου: Use of Physical Activity to Improve Behavior of Children with Autism: Two for One Benefits.

Σημείωση: Η μετάφραση έγινε εθελοντικά για λογαριασμό του NOESI.gr. Το κείμενο έχει υποστεί μεταβολές για να προσαρμοστεί στις ανάγκες των αναγνωστών του NOESI.gr.