Το Σύνδρομο Ξεχασμένου Μωρού (FBS) ορίζεται ως το φαινόμενο όπου ένα ή περισσότερα άτομα (συνηθέστερα γονέας ή άλλοι τροφοί) ξεχνούν ένα παιδί εντός ενός σταθμευμένου οχήματος. Το σύνδρομο έχει σημαντικές επιπτώσεις για τον γονέα, την οικογένεια αλλά και την κοινωνία (τις οποίες θα παρουσιάσω σε επόμενο άρθρο). Σε εξαιρετικές περιπτώσεις, το σύνδρομο μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμες νευρολογικές βλάβες ή ακόμα και σε θάνατο τα παιδιά, αν δεν γίνουν εγκαίρως αντιληπτά.

Παρότι η επιστημονική έρευνα για το θέμα είναι περιορισμένη, η βιβλιογραφία που αναφέρεται στο Σύνδρομο Ξεχασμένου Μωρού (FBS) επικεντρώνεται κυρίως στις κλινικές καταστάσεις που προκαλούν το θάνατο των εμπλεκόμενων παιδιών. Ωστόσο, οι συνθήκες υπό τις οποίες συμβαίνουν τέτοια επεισόδια αναλύονται πολύ σπάνια. Ένας από τους κύριους περιορισμούς της έρευνας σε αυτόν τον τομέα σχετίζεται με τις πηγές πληροφοριών, οι οποίες βασίζονται σε μέσα ενημέρωσης - στις περισσότερες περιπτώσεις και, ως εκ τούτου, δεν είναι κατ' ανάγκη ιδιαίτερα αξιόπιστες.

Μία πρόσφατη καταγραφή του φαινομένου στις ΗΠΑ έδειξε ότι σε σύνολο 171 περιπτώσεων, το 73% αφορούσε παιδιά που είχε αφήσει σε αυτοκίνητο ένας ενήλικας. Οι μισοί από τους ενήλικες αυτούς ανέφεραν ότι δεν είχαν συναίσθηση ή δεν θυμόντουσαν ότι είχαν ξεχάσει το παιδί εντός του οχήματος.

Επίσης, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, τα επεισόδια που οδηγούν σε FBS αφορούν ενήλικες με τυπικές (φυσιολογικές) ψυχικές και γνωστικές λειτουργίες. Με αυτό το δεδομένο, η δυναμική με την οποία εξελίσσεται το επεισόδιο φαίνεται αρχικά ακατανόητη σε τρίτους. Αυτή η διαπίστωση μπορεί να οδηγήσει άμεσα σε ακραίες συμπεριφορές, που μπορούν να κυμαίνονται από απόπειρα αυτοκτονίας του ενόχου, απειλές κατά τη ζωή του από σημαντικά άλλα πρόσωπα που φρόντιζαν το παιδί, αλλά, βεβαίως, επιφέρει σημαντικές επιπτώσεις και μακροπρόθεσμα αποτελέσματα στη ζωή των ανθρώπων που σχετιζονται με το σύνδρομο - ειδικά στις περιπτώσεις όπου αυτό οδήγησε σε ανθρώπινη απώλεια (ζωή του παιδιού).

Οι αρχικές μελέτες ως προς τα κύρια αίτια αναφέρονται στη (μη) κανονική λειτουργία μίας βασικής λειτουργίας του εγκεφάλου, που ονομάζεται Μνήμη Εργασίας (Working Memory). Η μνήμη εργασίας είναι η διατήρηση μιας μικρής ποσότητας πληροφοριών σε μια εύκολα προσβάσιμη μορφή. Διευκολύνει τον προγραμματισμό, την κατανόηση, τη λογική και την επίλυση προβλημάτων.

Η σχέση μεταξύ ελλειμμάτων στη μνήμη εργασίας και ψυχοπαθολογικών καταστάσεων παραμένει σχετικά άγνωστη και εξακολουθεί να βρίσκεται υπό διερεύνηση. Ωστόσο, έχει βρεθεί, ότι σε έναν τυπικό εγκέφαλο, ακόμη και μία απλή αλλαγή σε μία αυτοματοποιημένη ρουτίνα, λ.χ. σε μία προγραμματισμένη διαδρομή, είναι ικανή να έχει μεγάλο αντίκτυπο στην μνήμη εργασίας (πηγή).

Σε περιπτώσεις όπου η μνήμη εργασίας, αποτυγχάνει να κρατήσει το άτομο εντός ενός χρονοδιαγράμματος ή ενός προκαθορισμένου έργου (π.χ. ενός δρομολογίου), το έλλειμα στη διαχείριση της πληροφορίας από τον εγκέφαλο, μπορεί να οδηγήσει το άτομο σε μια "πρόσκαιρη αποδιοργάνωση" των καθηκόντων του, δηλαδή των εργασιών (tasks) που έχει να επιτελέσει. Ενδεικτική (και συχνά αποτέλεσμα) της αποδιοργάνωσης αυτής είναι να παραληφθούν (αμεληθούν) σημαντικές εργασίες (tasks), που εμπεριέχονται στο πρόγραμμα καθημερινής ρουτίνας ενός ενήλικα. Αναλόγως με το είδος των εργασιών, που παραλείπονται, και το χρονικό διάστημα που επιδρά αυτή η πρόσκαιρη αποδιοργάνωση, το FBS μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε θάνατο*, το ξεχασμένο παιδί εντός του αυτοκινήτου.

Σε περίπτωση θανάτων των παιδιών, συχνότερα τα αίτια συνοψίζονται σε ασφυξία, εφίδρωση, δύσπνοια, βήχα, δυσκολία αναπνοής, υποξία (χαμηλή στάθμη οξυγόνου), συριγμό στους πνεύμονες και ασφυκτικό θάνατο (πνευμονικό οίδημα).

(*) Φυσικά, το πρόβλημα αυτό είναι ακόμη μεγαλύτερο σε χώρες με μεγαλύτερη ηλιοφάνεια, ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες, αλλά και σε ακραία χαμηλές θερμοκρασίες, ακόμη και σε οχήματα που θερμαίνονταν όσο βρίσκονταν σε κίνηση, σε μικρά οχήματα, όπου το οξυγόνο είναι λιγότερο και σε οχήματα με φιμέ τζάμια, εφόσον δεν είναι ορατό το παιδί εντός του οχήματος. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο θάνατος του παιδιού μπορεί να επέλθη ακόμη και σε λίγα λεπτά.

Σημαντικές παράμετροι που φαίνεται να επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο η μνήμη εργασίας, μπορεί να οδηγήσει σε καταστάσεις λήθης σημαντικών πληροφοριών είναι οι εξής:

• υπερβολικό ή χρόνιο stress* που μπορούν, επίσης, να συνδυάζονται με υπερβολική ενασχόληση του ατόμου με μία σκέψη (εμμονικά) ή κάποια άλλη διεργασία (π.χ. χρήση κινητού τηλεφώνου),
• υπερβολική κόπωση - ειδικά σε συνδυασμό με σημαντικού βαθμού έλλειψη ύπνου και, τέλος,
• ορμονικές διαταραχές.

(*) Ειδικότερα το χρόνιο stress οδηγεί συχνά στην παραγωγή ορμονών της κατηγορίας των γλυκοκορτικοειδών (glucocorticoids) που μπορούν να παρεμβάλλουν σε βασικές γνωστικές διεργασίες, μεταξύ των οποίων και η διαδικασία ανάκτησης πληροφοριών από την προσωρινή μνήμη σε έναν φυσιολογικό εγκέφαλο.

Απώλειες ζώων συντροφιάς έχουν, επίσης, καταγραφεί ως επιπτώσεις του ίδιου μηχανισμού, που προκαλεί το FBS, όπου ιδιοκτήτες ξεχνούν κατοικίδια, που μεταφέρουν τακτικά με το αυτοκίνητό τους, συνηθέστερα σκύλους, εντός σταθμευμένων οχημάτων.

Για τον γονέα οι επιπτώσεις του συνδρόμου FBS συχνά είναι εξαιρετικά οδυνηρές. O υπαίτιος γονέας αναγκάζεται να ζήσει με τις συνέπειες της πράξης του, που ενδέχεται να επεκτείνονται και σε ποινικές ευθύνες, ειδικά στην περίπτωση της απώλειας του παιδιού ως αποτέλεσμα των επιπλοκών του συνδρόμου.

Οι υπαίτιοι γονείς περνούν μία μακρά περίοδο πένθους, συνχά περιπεπλεγμένου ως προς τα στάδια που θα διανύσουν μέχρι την αποδοχή και τον επαναπροσανατολισμό τους. Η ενοχή είναι συνηθέστερα ένα κυρίαρχο αίσθημα, σε συνάρτηση με τον πόνο που βιώνουν οι γονείς για τον αγωνιώδη θάνατο, στον οποίο υπεβλήθη το παιδί τους. Αρκετοί γονείς βιώνουν συναισθήματα αυτοκαταστροφής και συχνά εμφανίζουν - σε κάποιο στάδιο μετά το γεγονός - αυτοκτονικό ιδεασμό.^?

Διαβάστε το ακόλουθο άρθρο (στην αγγλική γλώσσα).

Από το 2004, ο Οδηγός διαταραχών (Book of Syndromes) του NOESI.gr έχει παρουσιάσει μία μεγάλη λίστα διαταραχών, που εμπεριέχουν στοιχεία "συνδρομής". Μπορείτε να δείτε τον πλήρη κατάλογό μας εδώ: noesi.gr/book/syndrome

Ο Άγγελος Κουτουμάνος είναι Κοινωνικός Λειτουργός, ιδρυτής και αρχισυνάκτης του NOESI.gr.