Η παρούσα Ειδική Έκθεση αποτελεί προϊόν επεξεργασίας υλικού, το οποίο προέρχεται από την εργασία των Ειδικών Επιστημόνων του Κύκλου Δικαιωμάτων του Παιδιού. Δημοσιεύτηκε τον Αύγουστο 2020 (εν μέσω της πανδημίας). 

Στην παρούσα έκθεση, επαναλαμβάνονται παλαιότερες θέσεις της Αρχής, αλλά εισφέρονται και νέα στοιχεία, που σε συνδυασμό με τις παρατηρήσεις των ως άνω, προσφέρονται προς αξιοποίηση για την οικοδόμηση ενός αποτελεσματικού συστήματος παιδικής προστασίας. Δεδομένου, ότι τόσο ο Συνήγορος όσο και όλοι οι φορείς που συμμετείχαν στη διαβούλευση αντιλαμβάνονται σφαιρικά τα ζητήματα της πρόληψης της τοποθέτησης σε ίδρυμα και της αποϊδρυματοποίησης, σκόπιμη εδώ θεωρήθηκε και η αναφορά στην διαδικασία με την οποία συχνά καταλήγουν τα παιδιά σε ιδρύματα, λόγω κακοποίησης, παραμέλησης, ή άλλων σοβαρών προβλημάτων στο οικογενειακό τους περιβάλλον και, στη συνέχεια, στην απουσία προδιαγραφών σε σχέση με την ιδρυματική φροντίδα, καθώς και στην κρίσιμη παράμετρο της προστασίας των παιδιών και της υποστήριξης οικογενειών στην κοινότητα.

ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ – ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ

Πολλά από τα παιδιά που καταλήγουν σε ιδρύματα, έχουν απομακρυνθεί από τις οικογένειές τους λόγω κακοποίησης, παραμέλησης, ή αδυναμίας επαρκούς φροντίδας τους για άλλους λόγους. Ποια είναι όμως η διαδικασία διερεύνησης και αξιολόγησης των αναγκών των παιδιών αυτών και πως διασφαλίζονται τα εχέγγυα για την εξάντληση κάθε δυνατής εναλλακτικής λύσης πριν την τοποθέτηση τους σε ίδρυμα;

Στην πράξη, συνήθως, με την υποβολή μιας καταγγελίας, η αρμόδια εισαγγελική αρχή αποστέλλει στις κατά τόπους κοινωνικές υπηρεσίες εντολή για διεξαγωγή κοινωνικής έρευνας. Η κάθε Εισαγγελία, ή ακόμη και ο κάθε Εισαγγελέας, ακολουθεί διαφορετική προσέγγιση, άλλοτε δίνοντας αναγκαίες διευκρινίσεις και αναλυτικές κατευθυντήριες στον κοινωνικό λειτουργό πριν την έρευνα (σπανιότερα), άλλοτε στέλνοντας τυπικά την εντολή χωρίς άλλες, ενδεχομένως κρίσιμες πληροφορίες (για το είδος, την προέλευση και το ακριβές περιεχόμενο της καταγγελίας, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του παιδιού κ.ά.).

Τούτο συμβαίνει διότι, αφενός, η διαδικασία αυτή δεν διέπεται από ενιαίο πρωτόκολλο και κανόνες για όλες τις Εισαγγελίες, αφετέρου, κατ’ αρχήν δεν λειτουργούν οι θεσμικά προβλεπόμενες κοινωνικές υπηρεσίες στα Πρωτοδικεία, που θα βρίσκονταν σε στενή επικοινωνία και συνεργασία με τις Εισαγγελίες, για την υποστήριξη του εξαιρετικά απαιτητικού και δύσκολου έργου τους.

Συγχρόνως, οι κοινωνικές υπηρεσίες των Οργανισμών Τοπικής αυτοδιοίκησης, σχεδόν στο σύνολό τους, είναι σοβαρά υποστελεχωμένες και, επιπλέον, δεν διαθέτουν ένα σαφές και επαρκές θεσμικό πλαίσιο αρμοδιοτήτων σε σχέση με την παιδική προστασία και την υποστήριξη οικογενειών με σύνθετα ψυχοκοινωνικά προβλήματα. Ωστόσο, οι επαρκώς και κατάλληλα στελεχωμένες κοινωνικές υπηρεσίες αποτελούν την πιο σημαντική εγγύηση για την υποστήριξη των οικογενειών και, κατά συνέπεια, για την πρόληψη της παραμέλησης, κακοποίησης και εγκατάλειψης των παιδιών, αλλά και βασική προϋπόθεση για την ανάπτυξη και διεύρυνση εφαρμογής του θεσμού της αναδοχής και, γενικότερα, για τη μετάβαση της φροντίδας από το ίδρυμα στην κοινότητα. Χωρίς τα κατάλληλα εφόδια από άποψη ανθρώπινου δυναμικού, επιστημονικής επάρκειας, πρωτοκόλλων και πόρων, η απλή ύπαρξη κοινωνικών υπηρεσιών σε όλη την επικράτεια και η εισαγωγή νομοθεσίας για την διεύρυνση των υποχρεώσεων και αρμοδιοτήτων τους δεν μπορούν να διασφαλίσουν την παιδική προστασία στην κοινότητα.

Ο Συνήγορος του Πολίτη, μετά από διαβούλευση με το ΕΚΚΑ, το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού και τον ΣΚΛΕ, επιχείρησε το 2020 μία χαρτογράφηση των αναγκών και της μεθοδολογίας των κοινωνικών υπηρεσιών των Δήμων10, σε ό,τι αφορά την διενέργεια κοινωνικής έρευνας σε περιπτώσεις καταγγελιών κακοποίησης ή παραμέλησης παιδιών, λαμβάνοντας υπόψη ότι, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, οι ανήλικοι που τοποθετούνται σε δομές κλειστού τύπου έχουν απομακρυνθεί για τους λόγους αυτούς από τις οικογένειές τους.

Λόγω της πολυπλοκότητας και τη μορφοποίηση της Έκθεσης σε μία ομοιογενή έκδοση, θα χρειαστεί να διαβάσετε το υπόλοιπο της αναλυτικής Ειδικής Έκθεσης του Συνήγορου του Πολίτη (έκτασης 62 σελίδων σε μορφή PDF) από το Αρχείο της Ψηφιακής Αλληλεγγύης των Συνεργατικών Ομάδων του NOESI.gr.

Πατήστε στον σύνδεσμο (link) παρακάτω:

• Ειδική Έκθεση Συνηγόρου του Πολίτη: Από το ίδρυμα στην κοινότητα (Εναλλακτική φροντίδα ευάλωτων παιδιών και υποστήριξη οικογενειών)

• Τι είναι οι Συνεργατικές Ομάδες του NOESI.gr;
• Τι είναι το Αρχείο της Ψηφιακής Αλληλεγγύης;