Tomatis (Τοματίς)
Το Tomatis είναι ένα σύστημα που δημιουργήθηκε τη δεκαετία του 1950 από τον Alfred Tomatis (1920-2001) έναν Γάλλο ωτορινολαρρυγγολόγο και το οποίο ορίζεται ως Παιδαγωγική της Ακρόασης.
Μετάφραση για το NOESI.gr:
- Ιωάννα Αγγέλου, Eιδική παιδαγωγός
- Ευλαμπία Αγγέλου, Διερμηνέας Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας
Το παιδαγωγικό ή θεραπευτικό εργαλείο της Μεθόδου Tomatis ονομάζεται «Ηλεκτρονικό Αυτί». Το «Ηλεκτρονικό Αυτί» είναι ένα σύστημα που αξιοποιεί και ενεργοποιεί ξανά τις στρατηγικές που εμπλέκονται στην αντιληπτική οργάνωση και στη διαχείριση του ηχητικού περιβάλλοντος το οποίο ο εγκέφαλος είναι ικανός φυσιολογικά να χρησιμοποιεί όταν η ακοή δεν είναι διαταραγμένη. Η ακοή είναι διαταραγμένη όταν υπάρχει δυσλειτουργία των δύο μυών που εντοπίζονται στο μέσο αυτί, ο ρόλος των οποίων είναι να επιτρέπουν την ακριβή και αρμονική ερμηνεία των ακουστικών πληροφοριών στο έσω αυτί και από εκεί στον εγκέφαλο. Σε αυτήν την περίπτωση, ο εγκέφαλος θέτει σε λειτουργία ένα σύστημα προστασίας, ενεργοποιώντας μηχανισμούς που εμποδίζουν την ακοή. Έτσι, ο ρόλος του «Ηλεκτρονικού Αυτιού» είναι ακριβώς να αποκαταστήσει / επανορθώσει αυτούς τους δύο ακουστικούς μύες, ώστε να λειτουργούν πλήρως, έτσι ώστε να απομακρυνθούν οι μηχανισμοί παρεμπόδισης και να επανενεργοποιηθεί η πλήρης ακουστική ικανότητα/ δυνατότητα.
Η μέθοδος Tomatis βασίζεται στην αρχή της μετάδοσης απρόβλεπτων ηχητικών αντιθέσεων μέσω της μουσικής και της φωνής ενός ατόμου, προκειμένου να εκπλήσσεται συνεχώς ο εγκέφαλος. Αυτό το στοιχείο της έκπληξης, αναγκάζει τον εγκέφαλο να αναπτύξει αυτόματους μηχανισμούς για την ανίχνευση των αλλαγών και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να ενισχύεται σημαντικά η ικανότητα εστίασης και συγκέντρωσης.
Ιστορία
Στα τέλη του 1940, όταν ο Tomatis εξέταζε εργάτες που υπέφεραν από επαγγελματική κώφωση (που είχαν χάσει την ακοή τους λόγω της επαγγελματικής τους ενασχόλησης), παρατήρησε ότι οι μεταβολές στα αυτιά τους συνοδεύονταν πάντα από φωνητική ανεπάρκεια (φωνητικά ελλείμματα). Επίση, τον ίδιο καιρό, απασχολούνταν ως σύμβουλος για τραγουδιστές που υπέφεραν από προβλήματα στη φωνή τους. Όταν έκανε ακουόγραμμα σε αυτούς τους τραγουδιστές, παρατήρησε ότι οι τελευταίοι είχαν ακριβώς το ίδιο ακουομετρικό προφίλ με τους βιομηχανικούς εργάτες, και έτσι σύντομα κατάφερε να υπογραμμίσει τη βασική σχέση σύμφωνα με την οποία ένα υποκείμενο μπορεί να αναπαράγει φωνητικά μόνο ό,τι ακούει με ακρίβεια και ορθότητα. Λαμβάνοντας υπόψη αυτές τις πρώτες ανακαλύψεις, ο Tomatis δημιούργησε μια θεραπευτική συσκευή που επέτρεπε τη μόνιμη και πλήρη αποκατάσταση των φωνητικών προσόντων ενός τραγουδιστή με ανεπάρκεια. Αυτή η θεραπευτική συσκευή ονομάστηκε «Ηλεκτρονικό Αυτί». Το «Ηλεκτρονικό Αυτί» ήταν το ξεκίνημα για την καθιέρωση τριών θεμελιωδών αρχών, που ονομάστηκαν «Νόμοι του Tomatis»:
- Ο λάρυγγας μπορεί να παράγει μόνο τις αρμονίες που το αυτί ακούει (η φωνή περιλαμβάνει μόνο αυτά που ακούει το αυτί).
- Αν σε ένα αυτί με βλάβη, αποκαταστήσουμε την ικανότητα της σωστής ακρόασης των χαμένων ή των αλλοιωμένων συχνοτήτων, τότε αυτές οι συχνότητες θα αποκατασταθούν άμεσα και ασυνείδητα και στη φωνητική εκπομπή.
- Αν συνεχιστεί για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, η διέγερση με το «Ηλεκτρονικό Αυτί» τροποποιεί οριστικά την ακοή του υποκειμένου και επομένως και τη φώνησή του (Νόμος του κατάλοιπου).
Η εφαρμογή αυτών των τριών νόμων στο «Ηλεκτρονικό Αυτί» ονομάστηκε "The Tomatis Effect" (Η επίδραση Tomatis). Στη συνέχεια, η έρευνα του Tomatis τον οδήγησε να ενδιαφερθεί για την εκμάθηση ξένων γλωσσών και κατέδειξε ότι στη γλωσσική ανάλυση κάθε γλώσσα χαρακτηρίζεται από μια συγκεκριμένη ζώνη συχνοτήτων, που ονομάζεται “Pass band”. Στη συνέχεια, στα τέλη της δεκαετίας του 1950, ο Tomatis άρχισε να διερωτάται για τη σχέση ανάμεσα στο αυτί και τις αναγνωστικές ικανότητες.
Τα επόμενα χρόνια άρχισε να χρησιμοποιεί την τεχνική του για να βοηθήσει παιδια που παρουσίαζαν αναγνωστικές δυσκολίες. Στις αρχές του 1960 άρχισε να τον απασχολεί ένα άλλο ερώτημα: η πιθανή επίδραση του ήχου στα ανθρώπινα όντα πριν τη γέννηση. Ήταν η εποχή, που χαρακτηριζόταν από το ερώτημα για την ενδομήτρια εμπειρία, όταν η μέθοδος Tomatis μετατόπισε το ενδιαφέρον της από την ακουστική φωνολογία (όπου το ενδιαφέρον εστιάζεται στη σχέση αυτί/φωνή) στην «ακουστική ψυχολογική φωνολογία».
Ο Tomatis άρχισε να εφαρμόζει μια θεραπεία ήχου που βασιζόταν σε φιλτραρισμένους ήχους, οι οποίοι σύμφωνα με τον Tomatis αναπαράγουν τις συνθήκες ζωής μέσα στη μήτρα και επιτρέπουν στο άτομο που δυσκολεύεται σε επίπεδο σχέσεων και επικοινωνίας, να αναβιώσει συναισθήματα και αναμνήσεις των πρώτων σταδίων της ανάπτυξής του κατά τη διάρκεια των ενδομήτριων εμπειριών του. Ο Tomatis ανέπτυξε λεπτομερώς μια πλήρη ηχητική διαδρομή, της οποίας ο ρόλος ήταν να επιστρέψει ένα άτομο, με έναν ελεγχόμενο και μη βίαιο τρόπο στις ακουστικές συνθήκες της ενδομήτριας εμπειρίας του, και μετά, μέσω της ηχητικής αυτής διαδρομής, να αναγεννηθεί πραγματικά ψυχολογικά, γεγονός που ονόμασε «ηχητική γέννηση». Αυτή η ηχητική διαδρομή καθορίζει προοδευτικά τον τρόπο του ατόμου να ακούει, να μιλάει και να διαβάζει. Ωστόσο, ενδέχεται να συμβούν ατυχήματα κατά τη διαδρομή, τα οποία συνεπάγονται διαταραχές οι οποίες γίνονται ορατές σε κάποιο από τα στάδια ή σε πολλά στάδια την ίδια στιγμή. Η θεραπευτική μέθοδος που προτάθηκε από τον Tomatis συνίσταται, συνεπώς, στο να ακολουθήσει το άτομο που βιώνει δυσκολίες στην επικοινωνία, ένα ιδανικό ηχητικό μονοπάτι από το οποίο για κάποιους λόγους, παρέκκλινε / απομακρύνθηκε.
Διαδικασία: Κάθε άτομο που έρχεται σε ένα Κέντρο Tomatis στην πρώτη επίσκεψη, υποβάλλεται αρχικά σε μια ακουστικο-ψυχο-φωνολογική αξιολόγηση (APPA, διάρκειας περίπου 90 λεπτών). Αυτή η αξιολόγηση (APPA) γίνεται με ένα σύμβουλο και λαμβάνει χώρα σε τρεις φάσεις: Αρχικά παίρνεται το ιστορικό του υποκειμένου. Σε αυτήν την πρώτη φάση, ο σκοπός είναι να προσδιοριστούν οι λόγοι που οδήγησαν το υποκείμενο να συμβουλευτεί ένα Tomatis Κέντρο, αλλά και να γίνουν κατανοητά τα κίνητρα του υποκειμένου (ή της οικογένειάς του αν πρόκειται για παιδί), μια απαραίτητη κατάσταση πριν αρχίσει οποιαδήποτε διαδικασία.
Στη συνέχεια, πραγματοποιείται μια σειρά από δοκιμασίες (τεστ για την ακουστική πλευρίωση, την ακοή κλπ). Στο τέλος σε μια ενδελεχή συνεδρία, ο σύμβουλος παρουσιάζει τις διεστρεβλώσεις στην ακοή οι οποίες φανερώθηκαν από τις δοκιμασίες και ορίζει τα μέσα της δράσης που μπορεί να παρέχει η μέθοδος Tomatis για να αποκατασταθούν οι διαταραχές και οι δυσκολίες που εντοπίστηκαν. Μετά από αυτήν την αξιολόγηση, είναι πιθανό να αρχίσει μια διαδικασία με τη Μέθοδο Tomatis, με τη μορφή εντατικών ακουστικών συνεδριών. Σαν γενικός κανόνας συνίσταται μια συχνότητα 4-6 δίωρων συνεδριών την εβδομάδα. Κάθε περίοδος ακουστικών συνεδριών ακολουθείται από μια παύση αρκετών εβδομάδων, που είναι αναγκαία για την προοδευτική ανάπτυξη των ακουστικών μηχανισμών και την ενσωμάτωσή τους.
Ο αριθμός των περιόδων της ακουστικής παρέμβασης καθώς και η διάρκειά τους εξαρτάται από τη φύση του προβλήματος που πρέπει να αντιμετωπιστεί. Καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας οι δοκιμασίες και οι συμβουλευτικές συνεδρίες λαμβάνουν χώρα σε τακτά διαστήματα, με σκοπό την καταγραφή και την αξιολόγηση της προόδου που γίνεται, καθώς και της δουλειάς που απομένει να γίνει. Σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, προκειμένου να αποκατασταθεί η επιθυμία του υποκειμένου να ακούσει, ίσως είναι αναγκαία μια εγγραφή της φωνής της μητέρας του. Η ηχογραφημένη φωνή θα επεξεργαστεί σε ένα εργαστήριο με σκοπό να καταγραφεί σε ακουστικές συνθήκες παρόμοιες με εκείνες που επικρατούν στο ενδομήτριο περιβάλλον.
Εφαρμογή
Αυτισμός Ο αυτισμός είναι μια Διάχυτη Αναπτυξιακή Διαταραχή (ADD ή ΔΑΔ). Οι ΔΑΔ είναι σοβαρές διαταραχές που εμφανίζεται νωρίς στη ζωή του ατόμου, και χαρακτηρίζονται από καθυστερήσεις και τροποποιήσεις στην ανάπτυξη των ικανοτήτων κοινωνικής αλληλεπίδρασης, επικοινωνίας καθώς και στις γνωστικές ικανότητες.
Σύμφωνα με την παγκόσμια ταξινόμηση των ασθενειών και το DSM-IV (Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο, 4η έκδοση), τα συμπτώματα του αυτισμού είναι τα εξής:
- Πρώιμη ανάπτυξη των διαταραχών, πριν την ηλικία των 3 ετών.
- Σοβαρές δυσκολίες στην κοινωνική αλληλεπίδραση.
- Σοβαρές ανωμαλίες στη γλωσσική ανάπτυξη.
- Περιορισμένες, επαναλαμβανόμενες και στερεοτυπικές συμπεριφορές.
- Περιορισμένες, επαναλαμβανόμενες, στερεοτυπικές συμπεριφορές, ενδιαφέροντα και δραστηριότητες.
- Μη αναμενόμενες / μη τυπικές αισθητηριακές αντιδράσεις, που αντανακλούν υπερευαισθησία ή υποευαισθησία.
Είναι φυσικά προφανές ότι η Mέθοδος Tomatis αποτελεί μια μόνο από τις πολλές πιθανές προσεγγίσεις που βοηθούν το αυτιστικό παιδί, και σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να θεωρηθεί επαρκής από μόνη της. Ωστόσο, μπορεί να είναι ένας πολύ χρήσιμος σύμμαχος όταν δουλεύετε για να βελτιώσετε αυτή τη διαταραχή, επειδή μπορεί πολύ αποτελεσματικά να βοηθήσει το αυτιστικό παιδί σε διάφορα επίπεδα.
Αρχικά, σημαντική δουλειά γίνεται με τη φωνή της μητέρας: το παιδί θα καταδυθεί ξανά στο ηχητικό περιβάλλον της μήτρας στην προσπάθεια να του δημιουργηθεί η επιθυμία να επικοινωνήσει. Διοχετεύοντας τη φωνή της μητέρας με την ισχυρή συμμετοχή της μετάδοσης μέσω του οστού, το σκεπτικό είναι να ξυπνήσει στο παιδί η επίγνωση του αρχέγονου και αδιάρρηκτου δεσμού που είναι ριζωμένος μέσα του. Είναι πολύ ενδιαφέρον να παρατηρήσει κανείς τη μεγάλη ρυθμιστική δύναμη που έχει η μητρική φωνή: πολύ συχνά, το παιδί ηρεμεί αμέσως όταν την ακούει και μας δίνει την εντύπωση ότι θυμάται και αναγνωρίζει τη φωνή.
Πιο συγκεκριμένα, ο σκοπός είναι να εδραιωθεί επικοινωνία με το παιδί, διεγείροντας το μέσω μιας πολύ συγκεκριμένης διεργασίας στην οστική μετάδοση. Αυτή η διεργασία θα βοηθήσει σε έναν καλύτερο ορισμό του σωματικού σχεδίου, επειδή η αντίληψη της οστικής δομής προάγει την επίγνωση της ενότητας της συνολικής σωματικής δομής. Επιπλέον, η δουλειά πάνω στην οστική μετάδοση θα αυξήσει την ευαισθησία στις δερματικές αντιδράσεις και ως εκ τούτου και την επίγνωση για το σώμα. Αυτή η ενίσχυση των αντιδράσεων του δέρματος έχει ως επακόλουθο μεγαλύτερη ευαισθησία σε όλα τα παλμικά φαινόμενα και συγκεκριμένα στους ήχους που εμπεριέχονται στην ομιλία.
Επιπλέον, αφυπνίζοντας τη δερματική και επομένως την απτική ευαισθησία, διεγείρουμε επίσης την οπτική επαφή, καθώς υπάρχει μια λειτουργική αναλογία ανάμεσα στις δύο αισθήσεις. Το βλέμμα γίνεται πιο εξερευνητικό και το παιδί αρχίζει να «μαθαίνει» το οπτικό του περιβάλλον μέσω του βλέμματος. Τέλος, ολόκληρο το πρόσωπο γίνεται πιο εκφραστικό και το παιδί αρχίζει να χρησιμοποιεί και να αναπτύσσει ικανότητα στις μη λεκτικές απόψεις της επικοινωνίας, στα πλαίσια συγκεκριμένων τρόπων παντομίμας. Όταν το αυτί ρυθμιστεί σωστά με την οστική μετάδοση, θα παρατηρηθεί επίσης και εξάλειψη ή μείωση των εκρήξεων θυμού που παρατηρούνται οι συχνά σε περιπτώσεις ακουστικής υπερευαισθησίας/ υποευαισθησίας.
Σε λεκτικό επίπεδο, όταν το παιδί ήδη μιλάει, θα σημειωθεί μια αύξηση στην ομιλητικότητά του καθώς και βελτίωση στα εκφραστικά χαρακτηριστικά της γλώσσας, μέσω μιας καταλληλότερης τονικής καμπύλης. Τέλος, αυτή η πολυ-αισθητηριακή προσέγγιση θα είναι όλο και πιο αποτελεσματική, επειδή η ακουστική διέγερση παράγει μεγάλη αύξηση των πηγών ενέργειας και κατά συνέπεια μειώνουν την ανησυχία από την οποία το αυτιστικό παιδί υποφέρει.
Σύνδρομο Asperger
Το Σύνδρομο Asperger, όπως και κάθε μορφή του αυτισμού είναι μια διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή (ΔΑΔ / ΔΑΦ, PDD). Ωστόσο, σε αντίθεση με το αυτιστικό παιδί, το παιδί με Σύνδρομο Asperger δεν παρουσιάζει ανωμαλία στην κατάκτηση της γλώσσας. Επιπλέον, δεν παρουσιάζει σημαντική καθυστέρηση στη νοητική ανάπτυξη τα πρώτα 3 χρόνια της ζωής του. Η νοημοσύνη του παιδιού είναι φυσιολογική και συνοδεύεται συχνά από καλή ικανότητα απομνημόνευσης. Δεν εμφανίζονται υπερβολικές αισθητηριακές αντιδράσεις, ούτε από άποψη πλεονάσματος ούτε από άποψη έλλειψης.
Από την άλλη, όπως και στον αυτισμό, υπάρχουν δυσκολίες στην κοινωνική αλληλεπίδραση που συνοδεύονται από επαναλαμβανόμενη και στερεοτυπική συμπεριφορά, καθώς και από περιορισμένο πεδίο δραστηριοτήτων και ενδιαφερόντων. Λόγω της απουσίας σημαντικής γλωσσικής καθυστέρησης, συχνά η διαταραχή διαγιγνώσκεται αρκετά αργά, όταν το παιδί αρχίζει να πηγαίνει στο νηπιαγωγείο, μια περίοδος που οι δυσκολίες στις κοινωνικές σχέσεις έρχονται στο φως. Μπορούν να γίνουν οι ίδιες παρατηρήσεις που αφορούν τον αυτισμό: η Μέθοδος Tomatis είναι ένα πιθανό θεραπευτικό εργαλείο, που χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με άλλες προσεγγίσεις.
Διαταραχές κινητικού προγραμματισμού
Πρόκειται για δυσκολίες που αφορούν καθυστέρηση στην ικανότητα εκτέλεσης χειρονομιών, οι οποίες δεν χρειάζεται να αποκτηθούν μέσω συγκεκριμένης εκπαίδευσης, σε αντίθεση με αυτές που σχετίζονται με τη δυσπραξία (πχ το να τρως με μαχαιροπίρουνα), και οι οποίες μαθαίνονται φυσιολογικά με το χρόνο (πχ περπάτημα, τρέξιμο, πήδημα, το να ακολουθείς ένα ρυθμό χτυπώντας το πόδι ή τα δάχτυλα). Κατά συνέπεια, αυτές οι διαταραχές σχετίζονται με την αντίληψη των χειρονομιών που αντιμετωπίζουν το σώμα σαν σύνολο.
Για παράδειγμα, τα παιδιά που παρουσιάζουν αυτού του είδους τις δυσκολίες δεν μπορούν να συντονίσουν τα χέρια και τα πόδια τους όταν κολυμπούν, τρέχουν με ασυντόνιστο τρόπο, δυσκολεύονται να ισορροπήσουν στο ένα πόδι ή να κατέβουν τις σκάλες.
Προβλήματα που σχετίζονται με την ικανότητα προσοχής
Σύμφωνα με τον ορισμό που έδωσε ο William James, η προσοχή είναι « η μέσω του μυαλού κατάκτηση, με καθαρή και έντονη μοεφή, μιας κατάστασης που φαίνεται να αποτελείται από πολλά ταυτόχρονα πιθανά αντικείμενα ή σκέψεις». Σύμφωνα με αυτόν τον ορισμό, η προσοχή, σε αντίθεση με ό,τι πιστεύεται ευρέως, δεν είναι μια συγκεντρωτική διαδικασία, αλλά μπορεί να χωριστεί σε διάφορες διαστάσεις, σε κάθε μια από τις οποίες η μέθοδος Tomatis μπορεί να έχει θετική δράση.
Συγκεκριμένα: Ο βαθμός της προσοχής, η ένταση της, η επιλεκτική διάσταση της προσοχής, η οποία αφορά την ικανότητα να εστιάζουμε σε συγκεκριμένα στοιχεία σε μια κατάσταση, ενώ αποκλείουμε αυτά που θεωρούμε μη σχετικά.
Το πρώτο ανταποκρίνεται πρώτα από όλα σε μια γενική κατάσταση ετοιμότητας που πρέπει να είναι επαρκώς υψηλή, έτσι ώστε το νευρικό σύστημα να είναι ευαίσθητο σε κάθε είδους πληροφορία που δέχεται. Κατά δεύτερον, ανταποκρίνεται στη διατηρούμενη προσοχή και στην εγρήγορση, με άλλα λόγια στην ικανότητα να διατηρεί ένα συγκεκριμένο επίπεδο ετοιμότητας μετά από μια πνευματική προσπάθεια. Η δράση της Μεθόδου Tomatis σε αυτόν τον τομέα της προσοχής βασίζεται σε αυτό που ο Tomatis ονομάζει «ενεργοποίηση» ή «δυναμογενετική» λειτουργία του αυτιού. Αυτό αφορα παιδιά ή ενήλικες που δεν μπορούν να μείνουν συγκεντρωμένοι για ικανοποιητικά μεγάλες περιόδους ή κατά τη διάρκεια των δραστηριοτήτων που τους έχουν δοθεί, ακόμα και, η δραστηριότητα αυτή επιπλέον απαιτεί, μικρή διανοητική προσπάθεια και παρουσίαζει μια ρουτίνα ή ένα γνωστό χαρακτήρα (πχ μια επανάληψη ή μια αντιγραφή για το παιδί).
Το δεύτερο είναι, επομένως, η ικανότητα να αντιστέκεται στους περισπασμούς και την ίδια στιγμή να διακρίνει μεταξύ των πληροφοριών ποιες είναι κατάλληλες και ποιες όχι. Η επίδραση που έχει η Μέθοδος Tomatis σε αυτή τη μορφή προσοχής ειναι σχεδιασμένη ώστε να βοηθά τους ανθρώπους που η προσοχή τους διασπάται εύκολα κάτι που έχει σαν επακόλουθο σύγχυση όσο αφορά τη σημασία. Εδώ, η Μέθοδος Tomatis τυπικά απευθύνεται στο μαθητή που είναι διαρκώς «στον κόσμο του» (αφηρημένος) και δεν μπορεί να φιλτράρει σωστά τις πληροφορίες που έχει να επεξεργαστεί.
Μια συγκεκριμένη μορφή της επιλεκτικής προσοχής είναι η διαμοιρασμένη προσοχή που είναι η ικανότητα να μοιράζει κανείς την προσοχή του μεταξύ διαφόρων πηγών πληροφοριών ή μεταξύ διαφόρων δραστηριοτήτων που πρέπει να εκτελεστούν. Όταν αυτή η μορφή της προσοχής που είναι πολύ παγιωμένη σε γνωστικά επίπεδα δεν υπάρχει, συνιστά πηγή δυσκολίας ή σημαντικής δυστυχίας για το παιδί, σε μια κατάσταση στο σχολείο όπου διαρκώς αντιμετωπίζει την ανάγκη να εκτελεί διάφορα καθήκοντα την ίδια στιγμή, πχ πρέπει να γράψει μια πρόταση ενώ ταυτόχρονα ακούει το δάσκαλο.
Ειδικές μαθησιακές δυσκολίες
Πρόκειται για αναπτυξιακές διαταραχές νευρολογικής προέλευσης που χαρακτηρίζονται από δυσκολίες μάθησης οι οποίες δεν οφείλονται σε νοητική καθυστέρηση, σωματική ή αισθητηριακή αναπηρία, σε δυσμενές περιβάλλον, όπως κοινωνικο-οικονομικό υπόβαθρο ή στην παρουσία ψυχολογικών- συναισθηματικών δυσκολιών. Αυτές οι δυσκολίες έρχονται σε αντίφαση με τις άλλες περιοχές της ανάπτυξης που είναι φυσιολογικές. Εμφανίζονται πολύ νωρίς στη ζωή και παρεμβαίνουν στη φυσιολογική και σταθερή ανάπτυξη μέχρι την ενηλικίωση.
Μερικές από αυτές τις διαταραχές που αφορούν άμεσα μαθησιακές δυσκολίες στο σχολείο είναι:
- Δυσλεξία
- Δυσορθογραφία
- Μαθησιακές Δυσκολίες στα Μαθηματικά – Δυσαριθμησία.
- Δυσγραφία
- Άλλες διαταραχές, που σχετίζονται με την ανάπτυξη της προφορικής γλώσσας, ομαδοποιούνται κάτω από τον όρο Δυσφασία.
- Τέλος, άλλες αφορούν τον προγραμματισμό και την κατάκτηση των μαθημένων χειρονομιών και χαρακτηρίζονται ως Δυσπραξία.